دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا | بحث صریح درباره موارد اختلافی

دور چهارم گفتگو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا ساعت ۱۵:۳۰ روز یکشنبه، ۲۱ اردیبهشت‌ماه، با تاخیر تقریبا ۴ ساعته نسبت به اعلام قبلی در پایتخت عمان آغاز شد. ساعاتی بعد، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه این گفت‌وگوی دوساعته را «دشوار، اما مفید» خواند و گفت تاریخ دور بعدی مذاکرات توسط عمان اعلام خواهد شد.

دور چهارم مذاکرات تهران و واشنگتن، پس از یک هفته تاخیر در مسقط برگزار شد. پیش از این، سه دور از این گفتگو‌ها دو بار در پایتخت عمان و یک بار در شهر رُم برگزار شده بود. دور چهارم قرار بود هفته گذشته برگزار شود، اما به علت آنچه «دلایل فنی» خوانده شد، به هفته جاری موکول شد.

ظهر روز یکشنبه، اسماعیل بقاسی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا ساعت ۱۲ با حضور «تیم کارشناسی برای مشورت حین مذاکرات» در مسقط برگزار خواهد شد. با این حال، گفتگو‌ها با تاخیر حدود ۴ ساعتی، حوالی ساعت ۱۵:۳۰ آغاز شد. «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پیش از آغاز مذاکرات یکشنبه گفته که برای این دور گفتگو‌ها با آمریکا، پس از رایزنی‌های منطقه‌ای در قطر و عربستان، برای مشورت‌های بیشتر به تهران رفته است.

مناقشه بر سر چیست؟

محور اصلی این دور از گفت‌وگوها، حل اختلافات اساسی پیرامون حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم بود. تاسیسات هسته‌ای ایران در حال حاضر توانایی غنی‌سازی اورانیوم را تا حدود ۶۰ درصد دارند. طبق برجام، اما این حد نباید از حد ۶۵/۳ تجاوز کند.

«استیو ویتکاف»، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه و نماینده آمریکا در مذاکرات، هفته گذشته در مصاحبه با چند رسانه خواستار «توقف کامل غنی‌سازی در ایران» از جمله «تاسیسات نطنز، فردو و اصفهان» شده بود. او در گفتگو با رسانه «بریتبارت» گفته بود: «باید تاسیسات غنی‌سازی برچیده شود. نباید سانتریفیوژ داشته باشند. باید تمام سوختی را که دارند به سطحی پایین‌تر بیاورند و آن را به مکانی دور ارسال کنند.»
«عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در واکنش گفت: «اگر هدف محروم کردن ایران از حقوق هسته‌ای خود و دیگر درخواست‌های غیرمنطقی باشد، باید به صراحت بگویم جمهوری اسلامی ایران از هیچ یک از حقوق ملت عقب نخواهد نشست.»

چرخش ۱۸۰ درجه‌ای مواضع ایالات متحده از زبان ویتکاف و پاسخ متقابل ایران به این موضع‌گیری باعث شد تا بسیاری، دور چهارم مذاکرات را حساس‌ترین دور از گفتگو‌های بین ایران و آمریکا تعبیر کنند. شبکه سی‌ان‌ان در حین گفتگو‌های مسقط ادعا کرد که ایران در حال آماده‌سازی «سناریوی شکست در مذاکرات» است. سایت پولیتیکو نیز در این مورد نوشت: «به نظر می‌رسد که دو طرف، با هر نوع توافقی فاصله زیادی دارند». همزمان، «گیدعون سعر»، وزیر خارجه رژیم اسرائیل در باره مذاکرات ایران و آمریکا گفت ایران نباید اجازه داشته باشد به «خطرناک‌ترین سلاح جهان» دسترسی داشته باشد.

بقائی، سخنگوی وزارت خارجه ایران دقایقی پیش از پایان دور چهارم مذاکرات مسقط در شبکه ایکس نوشت: «ایران قاطعانه مصمم است که حقوق قانونی و غیرقابل انکار خود را برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تحت NPT دنبال کند و در عین حال کاملاً آماده است تا به تعامل دیپلماتیک خود برای اطمینان از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود که قبلاً نشان داده شده است، ادامه دهد». بقایی در این پست نوشته که ایران برای «لغو تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی» که مدت‌ها بر مردم ایران تحمیل شده مصمم است.

نتیجه چه شد؟

پس از اتمام این دور از گفت‌وگوها، «عباس عراقچی» دور چهارم مذاکرات را نسبت به سه دور گذشته «جدی‌تر و صریح‌تر» خواند. او گفت: «در مورد موضوعاتی اختلافی بیشتر بحث شده و مواضع به‌هم نزدیک شده و می‌شود این دوره را رو به جلو ارزیابی کرد. احتمالاً دور بعدی مذاکرات با فاصلۀ یک هفته و یک روز کم و زیاد برگزار خواهد شد. به طرف مقابل گفتیم اظهارات ضدونقیض به مذاکرات کمکی نمی‌کند و باید این روش را اصلاح کند. از نظر ما غنی‌سازی حتما باید ادامه پیدا کند؛ البته ممکن است برای اعتمادسازی در سطح آن به‌مدت کوتاهی محدودیت ایجاد شود. اصل ادعای ممنوعیت غنی‌سازی اصلا قابل مذاکره نیست».

سخنگوی وزارت خارجه پس از اتمام گفت‌وگوها، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را «دشوار، اما مفید برای درک بهتر از مواضع و یافتن راه‌هایی معقول و واقع‌بینانه برای حل مسائل مورد اختلاف» خواند.

خارجی‌ها چه گفتند؟

«بدر بوسعیدی»، وزیر امور خارجه عمان در حساب کاربری خود در شبکه ایکس درباره نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا نوشت: «امروز دور دیگری از گفتگو‌ها میان ایران و ایالات متحده در مسقط به پایان رسید. این گفتگو‌ها حاوی ایده‌های مفید و ابتکاری بود که نشان‌دهنده تمایل مشترک برای دستیابی به توافقی شرافتمندانه است. دور پنجم مذاکرات پس از مشورت طرفین با مقامات عالی‌رتبه خود برگزار خواهد شد».

نشریه آکسیوس پس از پایان دور چهارم گفت‌وگوها، به نقل از یک مقام ارشد دولت آمریکا مدعی «غیرمستقیم و مستقیم» بودن این مذاکرات شد. آکسیوس در این باره نوشت: «توافق حاصل شد که مذاکرات برای ادامه کار بر روی عناصر فنی ادامه یابد. ما از نتیجه امروز دلگرم شده‌ایم و مشتاقانه منتظر جلسه بعدی خود هستیم که در آینده نزدیک برگزار خواهد شد».

خبرگزاری فرانسه نیز به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گفتگو‌های امروز در مسقط را «مثبت» ارزیابی کرد. خبرگزاری رویترز نیز از قول یک مقام ارشد دولت آمریکا که خواسته نامش فاش نشود، گفت: «مذاکراتی که در عمان به رهبری استیو ویتکاف فرستاده ویژه آمریکا انجام شد، بار دیگر هم مستقیم هم غیرمستقیم بود و بیش از سه ساعت به طول انجامید».